CÁC QUY LUẬT WESTGARD

Năm 1981, Tiến sĩ Jame Westgard – Giáo sư danh dự của Đại học Wisconsin đã công bố trên tạp chí Hóa sinh lâm sàng một đề tài về kiểm tra chất lượng xét nghiệm, từ đó làm cơ sở cho phân tích kết quả nội kiểm tra chất lượng xét nghiệm.

Các quy tắc Westgard được xây dựng dựa trên nguyên tắc kiểm soát quá trình thống kê, sử dụng trong ngành công nghiệp trên toàn thế giới từ những năm 1950.

Có 6 quy tắc Westgard cơ bản, các quy tắc này có thể là đơn quy tắc hoặc đa quy tắc. Các quy tắc Westgard có dạng N-L, trong đó N là số lượng kết quả QC, L là khoảng giới hạn thống kê.

Các quy tắc Westgard thường được sử dụng với 2 hoặc 4 phép đo cho một lần chạy nội kiểm, thường được áp dụng cho các xét nghiệm hóa sinh với 2 mức nội kiểm. Đối với các xét nghiệm huyết học, đông máu hoặc miễn dịch thường sử dụng 3 mức nội kiểm thì có thể thay thế bằng một số quy tắc Westgard khác.

Đầu tiên, chúng ta sẽ cùng đến với các quy tắc Westgard thường áp dụng trong xét nghiệm hóa sinh, với 2 mức nội kiểm.

Quy tắc đầu tiên, quy tắc 1-2s. Đây là một quy tắc cảnh báo, khi có 1 giá trị nội kiểm vượt ra ngoài giới hạn ±2SD.

Quy tắc này được sử dụng như một quy tắc cảnh báo, nhằm nhắc nhở phòng xét nghiệm kiểm tra cẩn thận dữ liệu nội kiểm, tìm kiếm sai số ở lần hiện tại và lần phân tích trước. Nếu không có lỗi nào được xác định, sẽ được chấp thuận là 1 lỗi ngẫu nhiên, kết quả xét nghiệm có thể được báo cáo.

Quy tắc tiếp theo, quy tắc 1-3s. Đây là một quy tắc loại bỏ, khi có 1 giá trị nội kiểm vượt mức giới hạn ±3SD. Khi vi phạm quy tắc này, lần chạy nội kiểm bị loại bỏ, kết quả xét nghiệm không được báo cáo khi chưa tìm ra nguyên nhân và khắc phục.

Quy tắc tiếp theo, quy tắc 2-2s. Quy tắc này có thể áp dụng cho 2 lần chạy liên tiếp ở cùng mức hoặc trong cùng 1 lần chạy ở 2 mức nội kiểm.

Với 2 mức nội kiểm trong cùng 1 lần chạy, quy tắc 2-2s xảy ra khi có 2 kết quả nội kiểm vượt mức giới hạn 2sd về một bên.

Trường hợp thứ 2, có 2 giá trị nội kiểm cùng mức nồng độ, liên tiếp nằm ngoài giới hạn 2SD về một phía.

Quy tắc 2-2s cũng là một quy tắc loại bỏ
Quy tắc tiếp theo, quy tắc R-4s. Quy tắc này chỉ áp dụng cho 1 lần chạy, xảy ra khi kết quả nội kiểm ở 2 mức, trong cùng thời điểm phân tích, cách nhau khoảng 4sd, có một kết quả vượt +2sd và một kết quả vượt -2sd.
Quy tắc tiếp theo, quy tắc 4-1s. Quy tắc này có thể áp dụng cho 2 lần chạy liên tiếp ở cùng mức hoặc trong cùng 1 lần chạy ở 2 mức nội kiểm.
Trường hợp 1, 4 kết quả nội kiểm cùng mức nồng độ, liên tiếp nằm cùng về 1 phía giới hạn ±1SD.
Trường hợp 2, 2 kết quả nội kiểm ở 2 mức nồng độ khác nhau, liên tiếp nằm cùng 1 phía giới hạn ±1SD
Quy tắc 4-1s cũng là một quy tắc loại bỏ.

Quy tắc tiếp theo, quy tắc 10x. Quy tắc này có thể áp dụng cho cùng mức hoặc ở 2 mức nội kiểm.

Trường hợp 1, 10 kết quả nội kiểm liên tiếp ở cùng mức nồng độ nằm về 1 phía so với đường trung bình (mean).

Trường hợp 2, 5 kết quả nội kiểm liên tiếp ở 2 mức nồng độ khác nhau nằm về 1 phía so với đường trung bình (mean).

Quy tắc 10x cũng là một quy tắc loại bỏ.

Tiếp theo, sẽ là các quy tắc Westgard thường được áp dụng cho các xét nghiệm có 3 mức nội kiểm khác nhau

Đầu tiên, quy tắc 2 of 3-2s. Loại bỏ khi 2 trong 3 kết quả nội kiểm vượt giới hạn +2sd hoặc -2sd.

Tiếp theo, quy tắc 3-1s. Loại bỏ khi loại bỏ khi 3 kết quả nội kiểm liên tiếp vượt về một phía giới hạn +1SD hoặc -1SD.

Quy tắc 6x, loại bỏ khi 6 kết quả nội kiểm liên tiếp nằm về cùng một phía so với giá trị trung bình.

Chúng ta đã cùng tìm hiểu về các quy tắc Westgard áp dụng cho 2 và 3 mức nội kiểm. Vậy cách sử dụng các quy tắc này như thế nào?

Tiến sĩ J.Westgard đã sơ đồ hóa sử dụng các quy tắc Westgard cho 2 mức nội kiểm như sau.

Khi có dữ liệu nội kiểm, thứ tự đầu tiên cần kiểm tra là có vi phạm quy tắc 1-2s không? Nếu có, thì đây là 1 lỗi cảnh báo, vẫn có thể trả kết quả. Nếu không, lần lượt kiểm tra xem có vi phạm quy tắc 1-3s, 2-2s, R-4s, 4-1s, 10X, nếu vi phạm bất kỳ quy tắc nào, đều phải loại bỏ lần thực hiện nội kiểm đó, sau đó tìm nguyên nhân và khắc phục.

Còn đây là sơ đồ sử dụng các quy tắc Westgard cho 3 mức nội kiểm, thường sử dụng cho các xét nghiệm huyết học, đông máu, miễn dịch.

Cũng tương tự như trên, khi có kết quả nội kiểm, ta lần lượt kiểm tra các quy tắc 1-3s, 2 of 3-2s, R-4s, 3-1s, 6x. Nếu vi phạm bất kỳ quy tắc nào, đều phải loại bỏ lần thực hiện nội kiểm đó, sau đó tìm nguyên nhân và khắc phục.

Trên đây, là các quy tắc Westgard cơ bản sử dụng để đánh giá kết quả nội kiểm, trong video tiếp theo, chúng ta sẽ cùng đi trả lời cho câu hỏi “Cần phải làm gì khi kết quả nội kiểm vượt mức kiểm soát”

Nguồn:https://trungtamxetai.com.vn/